جملاتی گهربار از امیرالمومنین علی ابن ابیطالب علیه السلام
به عبد صالح ، يعنى لقمان ، گفته شد: كدام يك
از مردمان ، با فضيلتترند؟ گفت: «مؤمنِ برخوردار» . گفته شد: از مال؟ گفت:
«نه ؛ ليكن برخوردار از دانشى كه اگر به او محتاج شدند ، از دانشش
سود برند و اگر از او بى نياز شدند، خودش به آن اكتفا كند» .
هر روزى كه در آن خداوند نافرمانى نشود ، عيد است .
نگاه كردن به سبزه موجب شادابى است .
هيچ لباسى زيباتر از سلامتى نيست .
غذا خوردن را با چشيدن نمك آغاز كنيد .
چه نيكو جايگاهى است حمّام ؛ يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مى برد
لباس پاكيزه اندوه را مى زدايد .
خود را با آب از بوى ناخوشايند ، كه ديگران را مى آزارد ، پاك كنيد .
خانه هايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد .
خط ، زبانِ دست است .
تراشه قلمت را بشكاف و پره آن را ستبر كن و آن را به جانب راست بُرِش بزن تا خطّت زيبا شود .
دوات خود را ليقه بگذار و نوك قلمت را دراز بتراش و ميان خطها فاصله بگذار
و حرفها را نزديك هم بنويس ؛ اين كار باعث زيبايى خط مى شود .
بهترين گفتار آن است كه ترتيب نيك ، بدان آراستگى ببخشد و خاص و عام آن را بفهمند .
از سخن گفتن با كسى كه گفتارت را نمى فهمد بپرهيز ، كه تو را به ستوه مى آورَد .
وقتى براى گفتار ، زمان مناسبى نمى بينى سخن مگو .
بهترين گفتار آن است كه نه ملال آور باشد و نه نارسا .
نيكويى گفتار در كوتاه بودن آن است .
آفت سخن ، طولانى كردن آن است .
بهترين شعر ، آن است كه مَثَل شود .
مسواك كردن مايه روشنايى ديدگان است .
سربازان ، مايه عزّت دين و دژهاى والياناند .
درهاى آسمان به روى مجاهدان گشوده مىشود .
دو نعمت است كه ارزش آنها را نمى داند ، مگر كسى كه آنها را از دست داده باشد : جوانى و تندرستى .
آداب ورسوم خويش را به فرزندانتان تحميل نكنيد ؛ زيرا آنان در روزگارى ، غير از روزگار شما مىزيند .
هيچ پشتيبانى اطمينان بخشتر از مشورت نيست .
با دشمن خردمندت مشورت كن ، ولى از رأى دوست نادان خود بيمناك باش .
بهترين كسان براى مشورت ، صاحبان خرد و دانش و افراد با تجربه و دورانديشاند .
پيش از تصميم گيرى ، مشورت كن و پيش از عمل بينديش .
مشورت دهنده بايد در ارائه نظرش كوشا باشد ، و ضمانت پيروزى بر عهده او نيست .
رأى و نظر كسى برتر است كه خود را از رأى مشاور بىنياز نداند .
هركس بر رنج كسب وكار صبر نكند ، بايد رنج ندارى را تحمّل كند .
پيامبر خدا از به كار گرفتن كارگر ، پيش از تعيين مزدش نهى فرمود .
با فرودست خود مهربان باش تا فرادستت با تو مهربان باشد .
به احترام پدر و معلّمت از جاى برخيز ، گرچه فرمانروا باشى .
صدقه و وقف دو ذخيرهاند ، آنها را براى روز خودشان (قيامت) وانهيد .
دانشمندان پاكترين مردم در خُلق و خوى و كم طمعترين آنان در خلقت و طبيعتاند .
با مرگ هر دانشمند ، چنان رخنهاى در اسلام پديد مىآيد كه تا روز قيامت هيچ چيز آن را فرو نمىپوشد .
خاكروبه را پشت در منزل نريزيد ؛ زيرا جايگاه شياطين(و ميكرب) است .
به مالك اشتر فرمودند :بايد توجّه تو به آباد كردن زمين بيش از توجّه به گرفتن ماليات باشد ؛ زيرا ماليات جز در نتيجه آبادانى فراهم نمىآيد .آن كه بر مسند قضاوت مىنشيند ، بايد ميان مردم در اشاره و نگاه و نشستن برابرى را مراعات كند .
برترين مردم ، داورترينِ آنها به حق است .
فرمان خداى سبحان را بر پا ندارد جز آن كس كه [در حق] مدارا نكند و خود را خوار نسازد و در پى طمع نرود .
به مالك اشتر فرمودند :براى داورى ميان مردم ، برترين فرد را از نظر خودت برگزين .
عدالت شالودهاى است كه جهان بر آن استوار است .
عدالت ، عمل كننده به آن را از به گردنگرفتن حقوق مردم و مظالم آسوده مىكند .
پيروى از سنّت خدا و پايدارى دولتها نتيجه عدالت است .
عادلترين مردم كسى است كه با داشتن قدرت ، عدالت بورزد .
عادلترين مردم كسى است كه بيش از همه به حق داورى كند .
عادلانه ترين روش اين است كه با مردم آن گونه رفتار كنى كه دوست دارى با تو چنان باشند .به راستى كه خداوند پيشهور امانت دار را دوست دارد .
به دنبال سرعت در انجام دادن كار مباش ، بلكه كيفيّت خوب را بجوى . مردم نمىپرسند : «در چند روز كار را به پايان برده است؟» بلكه در پى خوبى و نيكويى محصول كارند .
بدترين وطن ، وطنى است كه ساكنانش در آن ايمن نباشند .
سربازان ، به اذن خداوند ، دژ مردم ، زينت زمامداران ، مايه عزّت دين و امنيّتاند و كار شهروندان ، جز به آنان استوار نمىشود .
بدترين شهرها ، شهرى است كه در آن ايمنى نباشد .
رسول خدا صلى الله عليه وآله به ما فرمان داد كه با اهل گناه با چهرهاى درهم كشيده روبه رو شويم .
هيچ شيرى براى تغذيه كودك از شير مادرش با بركتتر نيست .
بنگريد كه چه كسى فرزندانتان را شير مىدهد ؛ زيرا فرزند بر صفات و سرشت او مىتَنَد .
زن نابخرد را به دايگى نگيريد ، كه شير بر سرشتها چيره مىشود .
هر كه طبابت مى كند بايد از خدا بترسد و خيرخواه باشد و سعى خود را به كاربرد.نيكويىِ سياست موجب پايندگى رياست است .
پايه سياست ، مدارا است .
بنيان سياست ، عدالت است .
پايدارى دولتها به برپاداشتن راه و رسم دادگرى است .
هر كس بر مسند سياست نشيند ، بايد بر رنج سياست صبر كند .
آن كه رفتار نيكش فراون شود ، مردم بر برترىاش اتّفاق كنند .
رفتار نيكو ، نشان زيبايى قدرت و پناهگاه زمامدارى است .
از نشانههاى [پايدارى] دولت ، هشيارى در سامان دادن كارها است .
از نشانههاى [پايدارى] دولت ، كمىِ غفلت از كارها است .
بپرهيز از آن كه چيزى را به خود مخصوص كنى كه مردم همه در آن يكسانند .خداوند مرا پيشواى خلقش كرده ، و مرا واداشته كه بر خود تنگ بگيرم ، و در خوردن و آشاميدن و لباس مانند مستمندان باشم .
براى
سامان دادن به هر يك از كارهايت ، سرپرستى از ميان آنان بگمار كه بزرگى
كار ، او را مقهور خود نسازد و بسيارىِ آن ، آشفتهاش نكند .
ميان تو و مردم رابطى جز زبانت و پردهاى جز چهرهات نباشد .
اى كميل! هيچ كارى نيست مگر اينكه تو در آن نيازمند شناخت هستى .
حق را ، از آنِ هر كه بود ، نزديك يا دور ، بر عهده گير ؛ در اين راه
شكيبا باش و آن را به حساب خداوند بگذار ، هر چند اين رفتار با نزديكان و
خويشاوندانت باشد .
داد مردم را از خود بستانيد و در برآوردن نيازهايشان شكيبا باشيد . .
. كسى را براى نيازش شرمگين نسازيد و از خواستهاش باز مداريد .
بالهاى محبت خود را بر آنان بگستر ، و با آنان نرمخو و گشاده رو باش و مساوات را در توجّه و نگاه مراعات كن .
بر تو باد به گشاده رويى كه گشاده رويى دام دوستى است .كار هر روز را در همان روز انجام ده ؛ زيرا هر روزى را كارى است [ويژه آن روز] .
به خدا يقين ندارد كسى كه عهد و پيمان خود را فرو گذارد .درخواست همكارى براى برپا كردن حق ، نشانه ديانت و امانت [دارى ]است .
از حقوق واجب خدا بر بندگان ، خيرخواهى به اندازه توان ، و يارى كردن يكديگر براى برپايى حق در ميان خود است .
آگاه باشيد كه خوارى در راه اطاعت خدا به عزّت نزديكتر است از يارى كردن يكديگر براى نافرمانى خدا .
جهاد درى از درهاى بهشت است كه خداوند آن را بر روى اولياى خاص خود گشوده است .
خدا را خدا را در باره جهاد با مال و جان و زبانتان در راه خدا .جوينده دانش را ، عزّت دنيا و رستگارى آخرت است .
پيش از سفر از همسفر جويا شو .
وقار پيرى ، روشنايى و زيور است .
دامپزشك هنگام مداواى دام بايد از صاحب آنها برائتنامه (اجازه) بگيرد وگرنه به ازاى (صدمه ديدن يا تلف شدن مال) ضامن است .