جملاتی گهربار از امیرالمومنین علی ابن ابیطالب علیه السلام

به عبد صالح ، يعنى لقمان ، گفته شد: كدام يك از مردمان ، با فضيلت‏ترند؟ گفت: «مؤمنِ برخوردار» . گفته شد: از مال؟ گفت: «نه ؛ ليكن برخوردار از دانشى كه اگر به او محتاج شدند ، از دانشش سود برند و اگر از او بى‏ نياز شدند، خودش به آن اكتفا كند» .

هر روزى كه در آن خداوند نافرمانى نشود ، عيد است .

نگاه كردن به سبزه موجب شادابى است .

هيچ لباسى زيباتر از سلامتى نيست .

غذا خوردن را با چشيدن نمك آغاز كنيد .

چه نيكو جايگاهى است حمّام ؛ يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مى ‏برد

لباس پاكيزه اندوه را مى ‏زدايد .

خود را با آب از بوى ناخوشايند ، كه ديگران را مى‏ آزارد ، پاك كنيد .

خانه‏ هايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد .

خط ، زبانِ دست است .

تراشه قلمت را بشكاف و پره آن را ستبر كن و آن را به جانب راست بُرِش بزن تا خطّت زيبا شود .

دوات خود را ليقه بگذار و نوك قلمت را دراز بتراش و ميان خط‏ها فاصله بگذار و حرف‏ها را نزديك هم بنويس ؛ اين كار باعث زيبايى خط مى‏ شود .

بهترين گفتار آن است كه ترتيب نيك ، بدان آراستگى ببخشد و خاص و عام آن را بفهمند .

از سخن گفتن با كسى كه گفتارت را نمى ‏فهمد بپرهيز ، كه تو را به ستوه مى ‏آورَد .

وقتى براى گفتار ، زمان مناسبى نمى‏ بينى سخن مگو .

بهترين گفتار آن است كه نه ملال آور باشد و نه نارسا .

نيكويى گفتار در كوتاه بودن آن است .

آفت سخن ، طولانى كردن آن است .

بهترين شعر ، آن است كه مَثَل شود .

مسواك كردن مايه روشنايى ديدگان است .

سربازان ، مايه عزّت دين و دژهاى واليان‏اند .

درهاى آسمان به روى مجاهدان گشوده مى‏شود .

دو نعمت است كه ارزش آن‏ها را نمى‏ داند ، مگر كسى كه آن‏ها را از دست داده باشد : جوانى و تندرستى .

آداب ورسوم خويش را به فرزندانتان تحميل نكنيد ؛ زيرا آنان در روزگارى ، غير از روزگار شما مى‏زيند .

هيچ پشتيبانى اطمينان بخش‏تر از مشورت نيست .

با دشمن خردمندت مشورت كن ، ولى از رأى دوست نادان خود بيمناك باش .

بهترين كسان براى مشورت ، صاحبان خرد و دانش و افراد با تجربه و دورانديش‏اند .

پيش از تصميم‏ گيرى ، مشورت كن و پيش از عمل بينديش .

مشورت دهنده بايد در ارائه نظرش كوشا باشد ، و ضمانت پيروزى بر عهده او نيست .

رأى و نظر كسى برتر است كه خود را از رأى مشاور بى‏نياز نداند .

هركس بر رنج كسب وكار صبر نكند ، بايد رنج ندارى را تحمّل كند .
پيامبر خدا از به كار گرفتن كارگر ، پيش از تعيين مزدش نهى فرمود .
با فرودست خود مهربان باش تا فرادستت با تو مهربان باشد .
به احترام پدر و معلّمت از جاى برخيز ، گرچه فرمان‏روا باشى .
صدقه و وقف دو ذخيره‏اند ، آنها را براى روز خودشان (قيامت) وانهيد .
دانشمندان پاك‏ترين مردم در خُلق و خوى و كم طمع‏ترين آنان در خلقت و طبيعت‏اند .
با مرگ هر دانشمند ، چنان رخنه‏اى در اسلام پديد مى‏آيد كه تا روز قيامت هيچ چيز آن را فرو نمى‏پوشد .
خاكروبه را پشت در منزل نريزيد ؛ زيرا جايگاه شياطين(و ميكرب) است .
به مالك اشتر فرمودند :بايد توجّه تو به آباد كردن زمين بيش از توجّه به گرفتن ماليات باشد ؛ زيرا ماليات جز در نتيجه آبادانى فراهم نمى‏آيد .

آن كه بر مسند قضاوت مى‏نشيند ، بايد ميان مردم در اشاره و نگاه و نشستن برابرى را مراعات كند .

برترين مردم ، داورترينِ آنها به حق است .
فرمان خداى سبحان را بر پا ندارد جز آن كس كه [در حق] مدارا نكند و خود را خوار نسازد و در پى طمع نرود .
به مالك اشتر فرمودند :براى داورى ميان مردم ، برترين فرد را از نظر خودت برگزين .
عدالت شالوده‏اى است كه جهان بر آن استوار است .
عدالت ، عمل كننده به آن را از به گردن‏گرفتن حقوق مردم و مظالم آسوده مى‏كند .
پيروى از سنّت خدا و پايدارى دولت‏ها نتيجه عدالت است .
عادل‏ترين مردم كسى است كه با داشتن قدرت ، عدالت بورزد .
عادل‏ترين مردم كسى است كه بيش از همه به حق داورى كند .
عادلانه ‏ترين روش اين است كه با مردم آن گونه رفتار كنى كه دوست دارى با تو چنان باشند .

به راستى كه خداوند پيشه‏ور امانت دار را دوست دارد .

به دنبال سرعت در انجام دادن كار مباش ، بلكه كيفيّت خوب را بجوى .

مردم نمى‏پرسند : «در چند روز كار را به پايان برده است؟» بلكه در پى خوبى و نيكويى محصول كارند .

بدترين وطن ، وطنى است كه ساكنانش در آن ايمن نباشند .
سربازان ، به اذن خداوند ، دژ مردم ، زينت زمامداران ، مايه عزّت دين و امنيّت‏اند و كار شهروندان ، جز به آنان استوار نمى‏شود .
بدترين شهرها ، شهرى است كه در آن ايمنى نباشد .
رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله به ما فرمان داد كه با اهل گناه با چهره‏اى درهم كشيده روبه رو شويم .
هيچ شيرى براى تغذيه كودك از شير مادرش با بركت‏تر نيست .
بنگريد كه چه كسى فرزندانتان را شير مى‏دهد ؛ زيرا فرزند بر صفات و سرشت او مى‏تَنَد .
زن نابخرد را به دايگى نگيريد ، كه شير بر سرشت‏ها چيره مى‏شود .
هر كه طبابت مى‏ كند بايد از خدا بترسد و خيرخواه باشد و سعى خود را به كاربرد.

نيكويىِ سياست موجب پايندگى رياست است .

پايه سياست ، مدارا است .
بنيان سياست ، عدالت است .
پايدارى دولت‏ها به برپاداشتن راه و رسم دادگرى است .
هر كس بر مسند سياست نشيند ، بايد بر رنج سياست صبر كند .
آن كه رفتار نيكش فراون شود ، مردم بر برترى‏اش اتّفاق كنند .
رفتار نيكو ، نشان زيبايى قدرت و پناهگاه زمام‏دارى است .
از نشانه‏هاى [پايدارى] دولت ، هشيارى در سامان دادن كارها است .
از نشانه‏هاى [پايدارى] دولت ، كمىِ غفلت از كارها است .
بپرهيز از آن كه چيزى را به خود مخصوص كنى كه مردم همه در آن يكسانند .

خداوند مرا پيشواى خلقش كرده ، و مرا واداشته كه بر خود تنگ بگيرم ، و در خوردن و آشاميدن و لباس مانند مستمندان باشم .

براى سامان دادن به هر يك از كارهايت ، سرپرستى از ميان آنان بگمار كه بزرگى كار ، او را مقهور خود نسازد و بسيارىِ آن ، آشفته‏اش نكند .
ميان تو و مردم رابطى جز زبانت و پرده‏اى جز چهره‏ات نباشد .
اى كميل! هيچ كارى نيست مگر اين‏كه تو در آن نيازمند شناخت هستى .
حق را ، از آنِ هر كه بود ، نزديك يا دور ، بر عهده گير ؛ در اين راه شكيبا باش و آن را به حساب خداوند بگذار ، هر چند اين رفتار با نزديكان و خويشاوندانت باشد .
داد مردم را از خود بستانيد و در برآوردن نيازهايشان شكيبا باشيد . . . كسى را براى نيازش شرمگين نسازيد و از خواسته‏اش باز مداريد .

بال‏هاى محبت خود را بر آنان بگستر ، و با آنان نرم‏خو و گشاده رو باش و مساوات را در توجّه و نگاه مراعات كن .

بر تو باد به گشاده رويى كه گشاده رويى دام دوستى است .كار هر روز را در همان روز انجام ده ؛ زيرا هر روزى را كارى است [ويژه آن روز] .
به خدا يقين ندارد كسى كه عهد و پيمان خود را فرو گذارد .

درخواست همكارى براى برپا كردن حق ، نشانه ديانت و امانت [دارى ]است .

از حقوق واجب خدا بر بندگان ، خيرخواهى به اندازه توان ، و يارى كردن يكديگر براى برپايى حق در ميان خود است .
آگاه باشيد كه خوارى در راه اطاعت خدا به عزّت نزديك‏تر است از يارى كردن يكديگر براى نافرمانى خدا .
جهاد درى از درهاى بهشت است كه خداوند آن را بر روى اولياى خاص خود گشوده است .
خدا را خدا را در باره جهاد با مال و جان و زبان‏تان در راه خدا .

جوينده دانش را ، عزّت دنيا و رستگارى آخرت است .

سفر ترازوى اخلاق است .
پيش از سفر از هم‏سفر جويا شو .
وقار پيرى ، روشنايى و زيور است .
دام‏پزشك هنگام مداواى دام بايد از صاحب آنها برائت‏نامه (اجازه) بگيرد

وگرنه به ازاى (صدمه ديدن يا تلف شدن مال) ضامن است .